Choć w niektórych sytuacjach nadal liczy się siła, to większość rozumie, że kluczowe jest posiadanie konkurencyjnych kompetencji, które możemy sprzedać na rynku. Przedsiębiorstwa też już zrozumiały, że na obecnym rynku pracownika stał się to bardzo drogi przedmiot wymiany handlowej. 11/2018(17)

English version of the article: Speed vs acceleration of competence growth

Wyjaśnianiu, czym są kompetencje można by poświęcić setki stron, dlatego w tym wpisie założę, że każdy mniej lub bardziej intuicyjnie rozumie ich istotę.

Część pracowników lub potencjalnych pracowników posiada kompletnie nieprzydatne kompetencje, część posiada takie, które w perspektywie kilku lat staną się nieprzydatne, ale są też tacy, którzy mają bardzo pożądane kompetencje. Takich ludzi najczęściej jest zbyt mało, stąd przedsiębiorstwa podejmują z jednej strony wysiłki, żeby jak najszybciej do nich dotrzeć, a z drugiej strony, żeby wspierać powstawanie kompetencji potrzebnych na rynku pracy. Wytworzenie w większej ilości powszechnie dostępnego dobra, powoduje obniżenie jego ceny, a tym samym obniżenie kosztów funkcjonowania przedsiębiorstwa. Najbardziej oczywistymi inkubatorami ludzi z pożądanymi kompetencjami i coraz wyższymi kompetencjami wydają się szkoły i uczelnie.

 

Szybkość zmiany poziomu kompetencji

 

Pierwszym krokiem na rynku brakujących kompetencji jest spowodowanie ich zwiększenia. Chodzi o to, żeby po pierwsze więcej ludzi je posiadało, a po drugie, żeby wzrósł ich poziom. Powinniśmy dążyć do przyrostu potrzebnych kompetencji (C – competences).

Ważna jest też szybkość przyrostu kompetencji (R – rate), którą można obliczać przez analogię do prędkości w fizyce, stosując następujący wzór:

gdzie:

∆C – zmiana poziomu kompetencji (dążymy do zwiększenia tego poziomu, ale pamiętajmy, że może on też się zmniejszyć)

t – czas, w którym następuje przyrost.

 

Szybkość wskazuje więc o jaką wartość zmieni się poziom kompetencji w jednostce czasu. Na marginesie, szybkość i prędkość to nie to samo. O prędkości możemy mówić kiedy zmiana odbywa się w jakimś kierunku. Prędkość jest skalarem a szybkość nie.

Im szybciej, tym lepiej, zakładając, że nie ma skutków ubocznych szybkiego zdobywania kompetencji (wspomaganie używkami, wyczerpanie organizmu, zaniedbywanie bliskich, itp.).

 

Akceleracja zmiany poziomu kompetencji

 

Ale szybko nie wystarczy do pełni szczęścia. Ważne jeszcze, żeby pożądane kompetencje pojawiały się na rynku coraz szybciej lub żeby poziom tych kompetencji rósł coraz szybciej. Powstaje pytanie jak wywołać akcelerację przyrostu kompetencji. Przez analogię do fizyki akcelerację można wyrazić wzorem:

gdzie:

a – akceleracja

∆R – zmiana szybkości przyrostu kompetencji lub zmiana szybkości przyrostu liczby osób o pożądanych kompetencjach

t – czas, w jakim następuje zmiana przyrostu.

 

W praktyce, może następować przyrost kompetencji na rynku, może następować on szybko, ale akceleracja może być mała, a nawet może dojść do zjawiska deceleracji czyli spowalniania. Stanie się tak kiedy szybkość przyrostu kompetencji będzie coraz mniejsza. Jeśli wyobrazimy sobie 2 kolejne okresy, gdzie w pierwszym szybkość przyrostu kompetencji będzie większa niż w kolejnym, to analizując te dwa okresy stwierdzimy, że szybkość zmalała, więc nie ma przyspieszenia, a jest opóźnienie.

Takie opóźnienie może wynikać po pierwsze z faktu, że zwolniliśmy. Nie chce nam się rozwijać naszych kompetencji, urodziło nam się dziecko, zachorowaliśmy, jesteśmy przemęczeni, nie mamy motywacji, albo wygraliśmy 5 milionów w totolotka… takie przyczyny można by mnożyć. Ale to tylko jedna z kategorii przyczyn. Są to przyczyny wewnętrzne. Oprócz nich mogą wystąpić – zewnętrzne.

Na fizyce często nam przypominano, że prędkość ciała jest względna i zależy od tego względem jakiego układu współrzędnych jest rozpatrywana. Tak samo jest z szybkością przyrostu kompetencji. Jeśli dajesz z siebie wszystko i wydaje ci się, że szybko się rozwijasz, no czujesz, że wiesz i umiesz więcej dziś niż wczoraj, a tu nagle okazuje się, że ktoś inny zdecydowanie szybciej się rozwija, to względem tego nieznośnego układu odniesienia twój rozwój się deceleruje.

Wróćmy jednak do akceleracji. Jeśli występuje, to może mieć różny charakter. O rodzajach akceleracji przyrostu wiedzy pisałem w ostatniej mojej książce, dokonując podziału procesów akceleracji tworzenia zasobu wiedzy w przedsiębiorstwach ze względu na zmienność akceleracji (Szafrański, 2015, s. 121-131) – tu rozszerzyłem problem akceleracji wiedzy na akcelerację kompetencji. Można mówić o akceleracji jednostajnej i zmiennej.

Analizując przyrost, szybkość i akcelerację przyrostu kompetencji warto także analizować sezonowość (Kaniewska-Sęba 2003) ich przyrostu (np. w wakacje uczniowie i studenci uczą się mniej, a między czerwcem a wrześniem na rynku pracy pojawia się nowy zastrzyk kompetencji, których nośnikiem są absolwenci).

 

Przykładowe projekty na rzecz akceleracji rozwoju kompetencji w gospodarce

 

Od 2006 roku na Politechnice Poznańskiej zajmujemy się problemem akceleracji rozwoju kompetencji. Robimy to w ramach inicjatywy Akcelerator Wiedzy Technicznej® (www.awt.org.pl, https://www.facebook.com/AWTPUT/) Pisząc „my”, mam na myśli zespoły moich przyjaciół, z którymi tworzymy rozwiązania w zakresie:

• szybszego wyposażania pracowników i potencjalnych pracowników w kompetencje,
• doskonalenia jakości kształcenia technicznego,
• przyspieszania dyfuzji wiedzy w sieciach gospodarczo-edukacyjnych,
• skracania w przedsiębiorstwach czasu dostępu do informacji o kompetencjach na rynku,
• zmniejszania wykluczenia społecznego w zakresie wykorzystania technologii.

Rys 1. Działania w ramach inicjatywy Akcelerator Wiedzy Technicznej®. Opracowanie własne.

Jednym z projektów jest Czas Zawodowców BIS – zawodowa Wielkopolska, w którym wspólnie z władzami regionu, szkołami i przedsiębiorcami wypracowaliśmy i rozwijamy systemowe rozwiązanie dotyczące szybszego rozwoju kompetencji zawodowych (www.zawodowcy.org).

 

W innym projekcie, wspólnie z partnerami z Polski, Finlandii, Słowacji i Słowenii opracowaliśmy metodę akceleracji rozwoju kompetencji przekrojowych w procesach kształcenia praktycznego studentów (www.atcerasmus.eu). Kompetencje przekrojowe to między innymi: kreatywność, przedsiębiorczość, komunikatywność i praca zespołowa.

Myślę, że w imieniu wszystkich stron współpracujących już 10 lat na rzecz akceleracji rozwoju kompetencji mogę zaprosić zainteresowane zespoły interesujące się taką problematyką do współpracy.

 

Źródła:

Kaniewska-Sęba A. (2003), Analiza sezonowości, w: Analiza rynku pod red. H. Mruka, PWE, Warszawa, s. 118-144.

Szafrański M. (2015), Zarządzanie akceleracją tworzenia zasobów wiedzy w przedsiębiorstwach, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań.